آزمایش هم ارز ماسه ایی یا ارزش ماسه ایی یک آزمایش سریع صحرایی برای تعیین نسبت مصالح ریز دانه به حجم کل ماسه است.

این آزمایش که بیشتر در تعیین مرغوبیت مصالح جهت راه سازی، بتن سازی ، آسفالت و لایه های زهکشی و … بکار می رود ، آزمایشی است که نتایج را سریع بدست می‌دهد و عملا تعیین نسبت حجم ماسه به کل خاک (ماسه و لای و رس) و همچنین میزان جذب آب ریز دانه و تورم آنهاست و بطور خلاصه تعیین می‌نماید که ماسه تا چه حد تمیز است تا بتوان از خواص ماسه‌ای مترتب بر آن استفاده نمود. می توان گفت در آزمایش حدود اتربرگ می‌خواهیم بدانیم رس تا چه حد تعیین کننده است و خاک چه مقدار خواص رسی داشته و ازکدامیک از انواع مانی را دارا است (خواص رسی : نفوذپذیری کم ، جذب آب زیاد ، قابلیت فشردگی د حساسیت زیاد و …) در اینجا این تعیین کنندگی را ماسه خواص ماسه‌ای بودن بعهده دارد (مثلا نفوذپذیری زیاد، عدم تورم ، جذب آب کم و حساسیت کم و ( … و اصولا برای خاکهائی است که اندیس خمیری آنها کمتر از 4 باشد.

نسبت ماسه به ریز دانه ها ( سیلت و رس ) در خاک یک عامل مهم در عملیات خاکی و ساختمانی محسوب می شود، زیرا وجود ماسه زیاد در مقایسه با ریز دانه ها در خاک ، در زیر سازی راهها و نیز در احداث سدهای خاکی ، باعث پایین آمدن در صد بهینه و رسیدن سریعتر خاک به حداکثر تراکم خود می شود . در آسفالت نیز در صد بالای ریز دانه موجب مصرف زیادتر نیرو و در نتیجه باعث سست شدن و وارفتن آسفالت زیر بارهای وارد شده می شود . همچنین نسبت ماسه به ریز دانه ها در ساخت بتن نیز بر مصرف آب ف تراکم بتن و نفوذ پذیری و مقاومت در برابر هوا زدگی اثر خواهد داشت .

لازم به ذکر است که این آزمایش برای ذرات کوچکتر از 5 میلیمتر انجام میشود.

آزمایش هم ارزش ماسه ای یا به اختصار هم ارز ماسه (SE) را که در تعیین مرغوبیت مصالح جهت راهسازی ، بتن سازی ، آسفالت و لایه های زهکشی و … به کار می رود ، می توان مکمل آزمایش دانه بندی دانست و عملا برای تعیین نسبت حجم ماسه به کل خاک ( ماسه ، لای و رس ) و همچنین تعیین میزان جذب آب ریز دانه و تورم آنهاست و به طور خلاصه تعیین می نماید که ماسه تا چه حد تمیز است و هر چه در صد ریز دانه داخل ملسه ها کمتر باشد ، ماسه تمیز تر می باشد.

در عملیات خاکی و ساختمانی نسبت ماسه به ریزدانه‌ها که اغلب سیلت و رس هستند، اهمیت زیادی دارد، زیرا ریزدانه‌هایی چون رس در ماسه باعث کاهش مرغوبیت و خواص مورد نیاز می‌شود به عنوان مثال در زیرسازی راه‌ها هر چه ماسه به کار رفته عاری از ریزدانه و رس می‌باشد، درصد آب بهینه کاهش و سرعت رسیدن به حداکثر تراکم افزایش می‌یابد و در صورت وجود ریزدانه‌ها موجب سستی و وارفتن آسفالت در زیر بارهای وارده از طرف وسایل نقلیه می‌شود. و یا در اختلاط و ساخت بتن نیز ریز‌دانه‌های موجود در ماسه مصرفی بر نسبت آب مصرف شده ، تراکم و مقاومت نفوذ پذیری بتن اثر منفی خواهد گذاشت. علاوه بر مسائل فنی از نظر اقتصادی قیمت ماسه شسته شده و تمیز از قیمت ماسه شسته نشده گرانتر است و در اجرای پروژه‌های عمرانی تعیین SE هم از نظر هزینه و هم کیفیت اهمیت دارد.

حداکثر خاک در ماسه 25%می باشد 75% se در صورتی که بیشتر از این مقدار باشد جهت ساخت بتن به هیچ وجه مجاز نمی باشد در ضمن هر چه این مقدار به 100 نزدیک تر باشد برای ساخت بتن مناسب تر است .

آزمایش هم ارزش ماسه ای یا به اختصار هم ارز ماسه (SE) را که در تعیین مرغوبیت مصالح جهت راهسازی ، بتن سازی ، آسفالت و لایه های زهکشی و … به کار می رود ، می توان مکمل آزمایش دانه بندی دانست و عملا برای تعیین نسبت حجم ماسه به کل خاک ( ماسه ، لای و رس ) و همچنین تعیین میزان جذب آب ریز دانه و تورم آنهاست و به طور خلاصه تعیین می نماید که ماسه تا چه حد تمیز است و هر چه در صد ریز دانه داخل ماسه ها کمتر باشد ، ماسه تمیز تر می باشد.حد مجاز se اساس بزرگتر از 30 و زیراساس بزرگتر از 25 می باشد.

حدود قابل قبولS.E

شرح آزمایش:

استوا نه مدرج که ارتفاع آن بر حسب اینچ مدرج شده است را آماده کرده و داخل آن محلول شستشو را تا ارتفاع 4 اینچ پر می کنیم (محلول شستشو از کلرو کلسیم ،گلسیرین ، محلول فرمالین 40% ) سپس پیمانه را پر از نمونه کرده و آن را داخل استوا نه می ریزیم ، بعد از ریختن خاک به درون استو انه در پوش آنرا گذاشته و آنرا به مدت 30 ثانیه و به تعداد 90 بار تکان می دهیم بعد از تکان دادن آن دیواره استوانه را با محلول شسته و ارتفاع محلول را به 15 اینچ می رسانیم و سپس استوانه را در یک جای آرام قرار داده و بعد 20 دقیقه آنرا اندازه گیری می کنیم . اندازه گیری به دو روش آنجام خواهد گرفت:

1- به روش چشمی :در این روش ارتفاع لای را طبق اندازه های درج شده روی استوا نه قرائت می کنند.

2- روش دستگاهی : در این روش ابتدا قبل از آزمایش ارتفاع سمبه را داخل استوانه ثبت کرده و سپس آنرا بعد ته نشینی نمونه داخل استوانه قرار داده و عدد بدست آمده را از عدد قبلی کم می کنیم و در فرمول قرار می دهیم .